Aktywne Udostępnianie Lasu

W Międzynarodowym Roku Lasów ogłoszonym przez ONZ w naszym kraju w trosce o społeczeństwo z inicjatywy dyrektora generalnego LP dr. inż. Mariana Pigana oraz Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych powstał program „Aktywne udostępnianie lasu” (AUL). Jednostką wdrażającą go w naszą leśną rzeczywistość są zakłady LP, w tym Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu.

Z własnego doświadczenia wiemy, że przeciętny Kowalski postrzega las jako miejsce świeżego oddechu na łonie natury, delektowania się słodkim smakiem jagód i malin oraz sukcesu grzybobrania. Dokładnie potwierdziły to przeprowadzone na zlecenie DGLP badania ankietowe CBOS na grupie blisko 800 osób, z których wynika, że 72% osób odwiedzających las zbiera grzyby i jagody oraz chodzi na spacery, a tylko 7% spędza w lesie urlop lub weekendy. Obecność swą w lesie z fotografowaniem przyrody i uprawianiem hobby łączy tylko 8% ankietowanych osób. Aktywny odpoczynek połączony z jazdą rowerem po ścieżkach leśnych wybrał co trzeci z uczestników badania ankietowego.

Warto podkreślić, że wśród aktualnie zinwentaryzowanych 5500 obiektów turystycznych i edukacyjnych Lasów Państwowych, największy udział mają miejsca postoju pojazdów – ok. 3000. Tego typu obiekty najczęściej służą odwiedzającym las w ww. celach.

Interesujące dane uzyskano pytając: „Co zdaniem odwiedzających las jest najważniejsze w miejscach, w których najczęściej przebywają?”. W 10-stopniowej skali ważności najwyższe lokaty uzyskały: 8,8 – „czystość i porządek w miejscach przebywania odwiedzających”, 8,7 – kosze na odpadki” i 8,36 – „poczucie bezpieczeństwa”. Natomiast zaledwie 4,53 zdobyła „możliwość uczestniczenia w edukacyjnym spotkaniu z leśnikiem”, a 4,46 – „dostęp do drobnych usług (bar, grill)”. Z zestawienia uzyskanych wyników jednoznacznie widać jakie są oczekiwania społeczeństwa względem penetracji lasu. (…)

Warto podkreślić, że według danych Lasów Państwowych z 2009 r. roczne utrzymanie parkingów leśnych to koszt ponad 2,5 mln zł. Mimo, że szacunkowe pierwotne dane wskazywały koszt utrzymania przeciętnego parkingu na kwotę ok. 1 tys. zł rocznie, to w praktyce okazało się, że uwzględniając m.in. remonty nawierzchni, jest to kwota dziesięciokrotnie wyższa!

Zgodnie z danymi zawartymi w publikacji prof. Bogdana Ważyńskiego „Urządzenia i rekreacyjne zagospodarowanie lasu” (PWRiL, 2011) wytypowano 19 aglomeracji miejskich, w okolicach których w pierwszym rzędzie powinny powstać nowoczesne, monitorowane parkingi leśne. Ośrodkami tymi są: Białystok, Olsztyn, Gdańsk – Gdynia – Sopot, Szczecin, Warszawa, Bydgoszcz – Toruń, Lublin, Kielce, Łódź, Poznań, Rzeszów, Kraków, Bielsko-Biała, Katowice, Częstochowa, Opole, Wrocław, Głogów – Legnica i Wałbrzych.

W obecnej rzeczywistości bardzo istotnym elementem każdej inwestycji jest czynnik ekonomiczny. Na bieżąco monitorowane są koszty utworzenia parkingu leśnego zgodnego z wymogami programu AUL

Jednocześnie autorzy Programu AUL szacunkowy roczny koszt utrzymania parkingu leśnego ocenili na kwotę ok. 35 tys. zł. Warto wiedzieć, że ok. 1/2 tych kosztów stanowi obsługa toalet, których obecność jest nieodzowna….

“Trybuna Leśnika” nr 7-8/2011 Aktywne Udostępnianie Lasu

Uroki Puszczy Knyszyńskiej

W maju 2011 r. przedstawiciele mediów ogólnopolskich mieli wyjątkową okazję podziwiać walory przyrodnicze regionu o najbardziej zwartych kompleksach w Polsce i delektować się powietrzem 40 razy czystszym niż… w Katowicach.

Wszyscy mogli w ramach sesji terenowej zapoznać się z osobliwościami Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej – największego parku krajobrazowego w Polsce (74 447 ha). Zróżnicowanie bogatej rzeźby terenu zawdzięcza on działalności lodowca. Najwyższe wzniesienie morenowe to Góra Świętej Anny o względnej wysokości 50 metrów. Najbardziej charakterystyczną cechą tego parku jest wyjątkowo urozmaicona sieć rzek i strumieni, a niepowtarzalnym walorem liczne źródliska, których w całej puszczy jest ponad 430. Jednak zdecydowanie w parku tym dominują lasy, które stanowią 80% jego powierzchni. Przeważają w nich bory sosnowe i sosnowo-świerkowe. Warto podkreślić, że miejscowy ekotyp sosny tzw. sosna supraska eksportowana była już w XV-XVI wieku na maszty okrętów do Anglii i Holandii. Podczas I wojny światowej Niemcy w ciągu kilku lat wycięli 10% drzewostanów puszczy, co umożliwiła im rozbudowana w tym czasie gęsta sieć kolejek leśnych i liczne tartaki.

Obecnie najcenniejsze fragmenty leśnej przyrody chronione są w 21 rezerwatach o łącznej powierzchni 3940 ha. W parku puszczy Knyszyńskiej spotkać można wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin jak np. chamedafne północna, brzoza niska i pióropusznik strusi. Atrakcją  tutejszych lasów jest stado wolnościowe żubrów liczące ok. 90 sztuk. Interesującym obiektem na terenie parku jest utworzone w 1988 r. na terenie Nadleśnictwa Supraśl Arboretum w Kopnej Górze. Arboretum powstało w 125 rocznicę Powstania Styczniowego i nosi jego imię. Celem jego utworzenia było sprawdzenie jak na omawianym terenie w trudnych warunkach klimatu kontynentalnego północno-wschodniej Polski sprawdzą się gatunki drzew i krzewów pochodzące z innych regionów. Aktualnie kolekcja liczy aż 500 gatunków, które przystosowały się do surowego klimatu. Są tu kolekcje jałowców, cisów, sosen, żywotników, cyprysików, klonów, świerków, jodeł i różaneczników. Spośród gatunków liściastych koniecznie trzeba wymienić tulipanowca amerykańskiego, a także kilka gatunków i odmian magnolii.

Krzysztof Łaziuk z Nadleśnictwa Supraśl - opiekun Muzeum

Krzysztof Łaziuk z Nadleśnictwa Supraśl - opiekun Muzeum Historii Puszczy Knyszyńskiej

Jednocześnie z racji urozmaiconej rzeźby terenu oraz siedlisk prezentowane są tu na stosunkowo niewielkiej powierzchni (24 ha) prezentowane charakterystyczne dla Puszczy Knyszyńskiej zbiorowiska leśne. Uzupełnieniem walorów przyrodniczych jest Małe Muzeum Historii Puszczy Knyszyńskiej, łączące przyrodę z historią tego regionu. Pieczę nad całością sprawuje od lat pasjonat historii i przyrody tego regionu leśniczy z Supraśla Krzysztof Łaziuk. Warto też wspomnieć, że 28 maja podczas tegorocznych uroczystych obchodów Dni Lasu na Podlasiu złoty medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej otrzymał Bogdan Kolenda, nadleśniczy Nadleśnictwa Supraśl…

„Trybuna Leśnika” nr 7-8/2011 Aktywne Udostępnianie Lasu

Kamil Banach z Kolna zwycięzcą XXVI Olimpiady Wiedzy Ekologicznej

Na tegorocznym finale centralnym OWE w dniach 3-5 czerwca siedmioosobowe reprezentacje wszystkich województw z całej Polski na zmaganiach olimpijskich były goszczone przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Finał ten został objęty patronatem honorowym Parlamentu Europejskiego, Marszałka Województwa Wielkopolskiego Pana Marka Woźniaka oraz JM Rektora Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Pana prof. dr. hab. Grzegorza Skrzypczaka.

Najlepszych 112 uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych z rzeszy 31 tysięcy startujących w obecnej edycji, w pierwszym dniu miało okazję zapoznać się z najnowszymi technikami badań naukowych (m.in. naziemny skaning laserowy), by następnego dnia przystąpić ochoczo do pisania interdyscyplinarnego testu.

Ceremonię otwarcia zaszczyciła swoja obecnością JM Prorektor UP w Poznaniu Pani prof. dr hab. Monika Kozłowska, a całość uroczystości prowadził dr hab. Maciej Skorupski, prodziekan Wydziału Leśnego.

Wszyscy zebrani podczas finału mieli okazję uczestniczyć w wyjątkowym wydarzeniu – rozstrzygnięciu konkursu fotograficznego „Las jest w nas” oraz wręczeniu nagród przez przewodniczącego jury prof. dr. hab. Andrzeja Grzywacza, Przewodniczącego Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Leśnego. PTL objął swym patronatem to przedsięwzięcie podkreślając, że rok 2011 został ogłoszony przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Lasów. Konkurs cieszył się ogromną popularnością wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, gdyż wpłynęło aż 1300 prac, spośród których – jak podkreślił Profesor – trudno było wyłonić tylko 50 najlepszych do prezentacji na wystawie. Wystawa zdjęć była prezentowana przez czas trwania finału w budynku Wydziału Rolnictwa i Bioinżynierii UP. Sponsorem konkursu i wystawy była firma Remondis.
Po zmaganiach testowych uczestnicy finału olimpiady wraz z opiekunami oraz zaproszonymi gośćmi udali się do Szreniawy w celu zwiedzenia Narodowego Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego. Jest to największe muzeum tego typu w całej Europie, z bardzo bogatymi i wręcz unikatowymi zbiorami. Z dużym zainteresowaniem wszyscy zapoznali się zarówno z historią, jak i aktualnymi zagadnieniami technologii stosowanych w polskim rolnictwie.

Tańce i swawole – Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie

W dniu 5 czerwca, kiedy obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ochrony Środowiska, odbył się ustny finał olimpiady, podczas którego laureaci musieli się wykazać wszechstronną wiedzą, jak i umiejętnościami aktorskimi.

Laureatami XXVI Olimpiady Wiedzy Ekologicznej zostali:

1. Banach Kamil z ZSP I LO im. A. Mickiewicza w Kolnie (woj. podlaskie),
2. Spocińska Marta z I LO im. Władysława Broniewskiego w Bełchatowie (woj. łódzkie),
3. Gajda Sylwia z I LO im. M. Kopernika w Łodzi (woj. łódzkie),
4. Paskal Wiktor z Katolickiego LO im. Jana Pawła II w Żarach (woj. lubuskie),
4. Zagrodzka Maria z LO im. T. Kościuszki w Lubaczowie (woj. podkarpackie),
5. Piotrowski Dawid z I LO im. St. Dubois w Koszalinie    (woj. zachodniopomorskie),
6. Ciosek Michalina z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 I LO im. H. Sienkiewicza w Malborku (woj. pomorskie),
7. Mikulska Ewa Maria z II LO im. K.I. Gałczyńskiego w ZSO nr 1 w Olsztynie (woj. warmińsko-mazurskie),
8. Cyran Agnieszka z I LO im. L. Kruczkowskiego w Tychach (woj. śląskie),
9. Bednarek Magdalena z ZSP im. T. Kościuszki w Łobżenicy (woj. wielkopolskie).

Kamil Banach

Kamil Banach

Dzięki środkom sponsorów, a mianowicie: Toyota Motor Poland, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Oficyny Wydawniczej MULTICO, Centrum Informacyjnego Lasów Państwowych zarówno wszyscy uczestnicy, jak i laureaci zostali obdarowani wspaniałymi nagrodami rzeczowymi, w tym: sprzętem turystycznym, mikroskopowym i teleskopowym (dla trzech najlepszych szkół w Polsce) oraz najnowszymi wydawnictwami przyrodniczymi.

Wyjątkową niespodzianką była nagroda specjalna przekazana przez JM Prorektor UP w Poznaniu Panią prof. dr hab. Monikę Kozłowską – atrakcyjny 3-dniowy pobyt dla 3 osób w apartamentach rektorskich Uniwersytetu w Poznaniu. Nagrodę odebrała Maria Zagrodzka z Lubaczowa.
Zarząd Główny Ligi Ochrony Przyrody przyznał trzem najlepszym szkołom plansze z gatunkami roślin i zwierząt chronionych , a dla dziesiątki laureatów roczną prenumeratę „Przyrody Polskiej”. Natomiast dyrektor wydawniczy firmy EduPress Raabe pan Józef Szewczyk dla dziesiątki laureatów finału centralnego OWE przyznał certyfikaty na roczną prenumeratę miesięcznika „Biologia w Szkole”.

Wszyscy obecni na finale centralnym XXVI OWE w Poznaniu wyjechali z Wielkopolski pełni wrażeń, usatysfakcjonowani słoneczną aurą, a także bogatsi o nowe kontakty i przyjaźnie.  MF & AS

„Trybuna Leśnika” nr 7-8/2011 Aktywne Udostępnianie Lasu

FOTOGALERIA

„Lasy dla ludzi”

Inauguracja Międzynarodowego Roku Lasów w Polsce

W dniu 7 kwietnia 2011 r. na terenie Nadleśnictwa Jabłonna (RDLP w Warszawie) nastąpiła inauguracja obchodów Międzynarodowego Roku Lasów. Uroczystość ta zgromadziła ponad 200 gości z całego kraju, zarówno leśników-praktyków, jak i przyjaciół lasu.

Ceremonię tę zaszczycili swą obecnością: Janusz Zaleski – podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska, prof. Tomasz Borecki – doradca Prezydenta RP, Grzegorz Furmański – zastępca dyrektora generalnego Lasów Państwowych i Wojciech Fonder – dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie.

Po części oficjalnej gospodarz tego terenu Andrzej Grzywacz – nadleśniczy Nadleśnictwa Jabłonna, krótko i rzeczowo przedstawił „instrukcję” sadzenia lasu – w szparkę „pod kostur” i w jamkę „pod szpadel”. Uczestnicy tego święta tłumnie „ruszyli w bruzdy” z ochotą, poważnie traktując odpowiedzialne zadanie zalesienia tego terenu. Zarówno posłowie i senatorowie, leśnicy z DGLP i rdLP, byli dyrektorzy naczelni Lasów Państwowych, przedstawiciele innych jednostek LP, jak również dziekani Wydziałów Leśnych i studenci leśnictwa, w ramach pełnej symbiozy działali na rzecz nowych polskich lasów pod hasłem „Lasy dla ludzi”.

Kiedy w promieniach wiosennego słońca sadzenie dobiegło końca, nastąpiło odsłonięcie pamiątkowej tablicy upamiętniającej ten ważny dzień dla wszystkich leśników. Kropkę nad „i” postawił swym kropidłem ks. Wiktor Ojrzyński – duszpasterz leśników mazowieckich.

Inauguracja ta jest początkiem sadzenia nowych lasów celem dążenia do wzrostu lesistości Polski do 30%, a niewiele już do nich brakuje, gdyż aktualny stan to 29,1%.

FOTOGALERIA

“Trybuna Leśnika” nr 3/2011 Piękny i trujący zwiastun wiosny

Wawrzynek wilczełyko – piękny i trujący zwiastun wiosny

Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) swą łacińską nazwę zawdzięcza ojcu systematyki Karolowi Linneuszowi. Nadał on ją od imienia nimfy Dafne, która w języku greckim oznacza „laur” – czyli wawrzyn. Z kolei nazwa gatunkowa mezereum pochodzi od trującej substancji żywicopodobnej – mezeriny, którą zawiera wawrzynek.

Roślina ta należy do rodziny wawrzynowatych obejmujących 3000 gatunków. Do rodziny tej należą ważne gospodarczo gatunki, takie jak: awokado, cynamonowiec oraz wawrzyn szlachetny.

Krzew ten, zrzucający liście na zimę, rozpowszechniony jest głównie w lasach liściastych Europy i Azji Zachodniej. Dorasta do wysokości 1,5 m. Jest częstym komponentem lasów bukowych, dąbrów oraz lasów iglastych, aż po piętro kosodrzewiny. W Polsce stanowiskiem wawrzynka najwyżej położonym jest Miedziane w Tatrach Wysokich (1560 m n.p.m.). Preferuje on stanowiska umiarkowanie ocienione, rośnie na glebach żyznych, próchnicznych, zwłaszcza zasobnych w wapń.

Wawrzynek wilczełyko uważany jest za jednego z pierwszych zwiastunów wiosny. Kwiaty jego pojawiają się bowiem już w marcu, a przy sprzyjających warunkach pogodowych juz pod koniec lutego. Kwiaty jego o różowo-fioletowej barwie pojawiają się w kątach zeszłorocznych liści, zazwyczaj po 3, jeszcze przed rozwinięciem liści tegorocznych. Jednak stwierdzono również przypadki, że w górach i dalekiej północy zasięgu kwiaty tej rośliny rozwijają się równocześnie z liśćmi. Liście jego mają kolor jasnozielony i kształt lancetowaty, zebrane są w górnej części gałązek. Po roztarciu ich nieprzyjemnie pachną.

Kwiaty wawrzynka wilczełyko charakteryzują się mocną wonią przypominającą zapach hiacynta i produkują dużą ilość nektaru. Są zapylane przez błonkówki, muchówki i motyle. Warto podkreślić, że kwiaty wawrzynka nie mają płatków korony, a barwne są cztery działki ich kielichów.

“Trybuna Leśnika” nr 3/2011 Piękny i trujący zwiastun wiosny

Woda i zmiany klimatu, a gospodarka leśna

Polska pod względem swych zasobów wodnych nie należy do potentatów. Nasz kraj pod tym względem zajmuje 22. miejsce w Europie. Ogólny bilans wodny decyduje w znacznym stopniu o charakterze zmian klimatu. Naukowcy stwierdzili, że w zmianach klimatycznych zaznacza się 179-letni cykl planetarny. Jednak jednocześnie modyfikację tych zmian możemy zawdzięczać aktywności słońca i z nią związanemu 11-letniemu cyklowi temperatury powietrza i wielkości opadów. Ważne są również 8-letni cykl amplitud temperatury powietrza i zawartości w atmosferze pyłu wulkanicznego oraz 4-letni cykl opadów i temperatur związany z wzajemnym oddziaływaniem Księżyca i Ziemi.
W warunkach obserwowanego wzrostu temperatury powietrza oraz wydłużenia się sezonu wegetacyjnego istotnym czynnikiem decydującym o rozwoju lasów jest niedobór wody. Obserwowane w ostatnich latach obniżanie się poziomu wód gruntowych jest skutkiem braku zwiększenia opadu rekompensującego wzrost potrzeb wodnych lasów.
Pod względem warunków wodnych coraz częściej zdarzają się katastrofy – powodzie i susze. Te skrajne sytuacje w skali lokalnej przekładają się na krótko- lub długookresowe stany nadmiaru lub niedoboru wody.
Podczas jednej z największych powodzi, która miała miejsce w 1997 r. ok. 25,5 tys. ha powierzchni leśnej (drzewostany, zalesienia i szkółki leśne) uległo zniszczeniu. Przekładając to na wymiar finansowy łączne szkody w LP wówczas oszacowano na blisko 200 mln zł. Z kolei susza w 2006 r. zniszczyła ponad 12 tys. ha powierzchni leśnych, a bezpośrednie straty oszacowano na ok. 44 mln zł. Według danych DGLP straty spowodowane w lasach przez powódź i okiść to kwota 300 mln zł.

Skuteczność przeciwdziałania i skali przedsięwzięć łagodzących niedobory wodne w lasach koncentrują się na następujących celach:
•    zmniejszenia ilości zużywanej wody,
•    spowolnienia odpływu wody,
•    retencjonowania wód powierzchniowych i podziemnych,
•    renaturyzacji zdegradowanych mokradeł.

“Trybuna Leśnika” nr 3/2011 Woda i zmiany klimatu, a gospodarka leśna

Międzynarodowy Rok Lasów a lasy w Polsce

20 grudnia 2006 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło rok 2011 Międzynarodowym Rokiem Lasów. Te najbardziej złożone ekosystemy lądowe odgrywają szczególną rolę, zarówno w skali globalnej naszej planety, jak i decydują o lokalnych układach przyrodniczych.

Sięgając do historii w X wieku lesistość Polski oceniano na blisko 70%, a terytorium naszego kraju pokryte było kniejami i puszczami. Aktualnie po niektórych puszczach zostały tylko nazwy np. Jaktorowska czy Bolimowska. W kolejnych wiekach udział powierzchni leśnej ulegał zmniejszeniu, co wynikało z przeznaczenia gruntów leśnych na cele rolnicze oraz rozbudowę osiedli ludzkich. Kolejny etap rabunkowej gospodarki oraz nadmiernej eksploatacji zasobów drzewnych spowodował, że po II wojnie światowej udział lasów w powierzchni naszego kraju wynosił zaledwie 20,8%.

Zgodnie z zapisami Ustawy o zalesianiu nieużytków z 1936 r. (obowiązującej do 1960 r.) oraz przejęcie przez Skarb Państwa znacznych obszarów, które weszły w powojenne granice naszego kraju przeprowadzono zalesienia na znaczną skalę. W latach 1945–1995 zalesiono ok. 1,3 mln ha gruntów porolnych, co zwiększyło średnią lesistość kraju do ok. 28%. Zgodnie z danymi na koniec 2010 r. lesistość naszego kraju oceniono na 29%. Zwiększeni powierzchni leśnej w znacznym stopniu uwarunkowane było przejęciem dużych areałów użytkowanych wcześniej rolniczo. Według szacunkowych danych do roku 2015 ogółem w skali Polski na cele leśne zostanie przejęte ok. 700 tys. ha. Istotnym problemem w ich zagospodarowaniu jest ich położenie – zdecydowana większość ich położona jest w regionach o dużej lesistości, a na terenach mało lesistych gruntów tych jest niewiele.

W 1995 r. uchwałą z 24 czerwca Rada Ministrów przyjęła do realizacji „Krajowy Program Zwiększania Lesistości”. Założeniem jego było zalesienie 600 tys. ha w okresie od 1995 r. do 2020 r., przy czym 250 tys. ha przypada na grunty Skarbu Państwa, a 350 tys. ha na grunty niepaństwowe (dane Raportu o stanie lasów w Polsce, 2009). Harmonogram prac obejmuje trzy etapy, z których pierwszy (1995-2000) został zrealizowany w 107%, z tym, że na gruntach Skarbu Państwa wykonano 137,8% zamierzeń, a na gruntach niepaństwowych jedynie 76,7%. Na lata 2001–2010 przewidziano zalesienie 100 tys. ha gruntów państwowych i 140 tys. ha (oraz dodatkowo 12 tys. ha zaległości z I etapu) gruntów prywatnych. Trzeci etap, który ma być realizowany w latach 2011–2020 założono zalesienie kolejnych 100 tys. ha gruntów państwowych i 160 tys. ha gruntów prywatnych. W pracach nad Programem dotyczącym zwiększenia lesistości Polski, a zwłaszcza optymalnym rozmieszczeniem przyszłych lasów zgodnie z ekologicznymi zasadami gospodarki leśnej miał również swój udział Instytut Badawczy Leśnictwa.

Ważnym elementem wspomagającym proces zalesiania gruntów prywatnych są dotacje pochodzące z Funduszu Leśnego Lasów Państwowych, Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Budżetu Państwa (ustawa o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia). Jednocześnie ważnym źródłem pozyskiwania środków finansowych, cieszącym się dużą popularnością wśród rolników i właścicieli gruntów rolnych są tzw. Programy rolno-środowiskowe, które pozostają w bezpośrednim związku ze Wspólną Polityką rolną oraz Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich. Planowanym efektem Krajowego Programu Zwiększania Lesistości będzie wzrost lesistości kraju do 30%.

Zgodnie z głównym celem polityki leśnej naszego państwa dokumentem przyjętym przez Radę Ministrów w 1997 r. jest „kształtowanie postaw ludzi w stosunku do lasów, tak aby możliwe było zapewnienie ich trwałości i wielofunkcyjności. Wielofunkcyjność lasów zamierza się osiągnąć przez powiększanie obszarów leśnych i polepszanie stanu lasów oraz odejście od dominacji modelu surowcowego na korzyść modelu proekologicznego”…

“Trybuna Leśnika” nr 2/2011 Międzynarodowy Rok Lasów a lasy w Polsce

Las w nauce i praktyce

Podstawą prawną finansowania badań naukowych w dziedzinie leśnictwa jest art. 33 ust. 3 pkt. 6 Ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r., w którym czytamy: Dyrektor Generalny w szczególności: inicjuje, popiera i finansuje badania w zakresie leśnictwa oraz nadzoruje wykorzystanie wyników tych badań.

Według szacunkowych ocen Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w latach 2009 i 2010 poziom finansowania badań leśnych wynosił 26,5 mln zł rocznie. W ub. roku w tej ogólnej kwocie 56% stanowiły koszty tematów badawczych realizowanych przez Instytut Badawczy Leśnictwa.

Wśród istotnych problemów gospodarki leśnej w Polsce dominują tematy naukowo-badawcze związane z hodowlą i użytkowaniem lasu. Szczególną uwagę zajmuje badanie zmienności genetycznej, osobniczej i populacyjnej dla trwałości i rozwoju zasobów leśnych oraz rozwój polskiego modelu szkółkarstwa leśnictwie wielofunkcyjnym (nowoczesne technologie hodowli sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym i mikoryzacja sadzonek). Z kolei w zakresie ochrony lasu szczególną uwagę poświęca się Analizie ekonomicznej funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej lasu. Z punktu widzenia inwentaryzacji zasobów leśnych szczególną uwagę zwraca się na doskonalenie metod w planowaniu urządzeniowym z wykorzystaniem technik geoinformatycznych i SILP oraz wdrożenie metody SIG (siedliskowego indeksu glebowego) do diagnozowania siedlisk leśnych (…).

W tym okresie badania leśne skoncentrowane były w IBL, zgodnie z zapisami historii według prof. dr. hab. Zbigniewa Sieroty, „w znacznym stopniu z obowiązującą wówczas nakazową gospodarką Lasów Państwowych, zapewnianiem rytmiczności dostaw drewna dla przemysłu, troski o należyty stan zdrowotny drzewostanów. Równocześnie prowadzono jednak także badania dotyczące wypracowania naukowych podstaw procesów wzmagania odporności drzewostanów gospodarczych metodami uprawowymi i hodowlanymi, wykorzystywania zjawisk miko- i bakteriotrofizmu drzew oraz sztucznej mikoryzacji sadzonek, stosowania nawożenia drzew w szkółkach i osłabionych drzewostanach. Pozwalało to na podejmowanie, a także inspirowało nowe badania z zakresu profilaktyki i terapii, a ich efektem było bezpośrednie wdrażanie wyników do praktyki leśnej. Wiele z nich zostało zaktualizowanych i są stosowane do dziś – jako przykłady można wymienić nowoczesny system oceny zagrożenia pożarowego, nowe metody ochrony upraw przed zwierzyną, proekologiczne środki monitoringu i ochrony przed owadami, czy preparat „PgIBL” do ochrony przed hubą korzeni. Uzyskane wyniki i ich umiejętne wykorzystanie przez praktykę leśną w znaczący sposób wpłynęło na wzrost zdrowotności i odporności drzewostanów, na zwiększanie stabilności i trwałości ekosystemów leśnych, na zachowanie leśnej różnorodności biologicznej”…

“Trybuna Leśnika” nr 2/2011 Las w nauce i praktyce

Pierwszy certyfikat PEFC

  W dniu 25 stycznia 2011 roku Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu, jako pierwsza jednostka PGL Lasy Państwowe, uzyskała certyfikat PEFC.

Przyznanie certyfikatu oznacza, że lasy radomskiej dyrekcji są dobrze zarządzane, z równoczesnym uwzględnieniem zarówno aspektów przyrodniczych, jak i społecznych i ekonomicznych, a gospodarka leśna prowadzona tu jest w sposób prawidłowy oraz w zgodzie z międzynarodowymi standardami. Certyfikatem objęto wszystkie nadleśnictwa podległe radomskiej dyrekcji. RDLP w Radomiu jest obecnie jedyną jednostką w strukturach Lasów Państwowych, która posiada dwa certyfikaty wykorzystywane w branży leśnej i drzewnej – PEFC i FSC. Dlatego drewno produkowane w tutejszych lasach będzie teraz oznakowane specjalnym logo FSC i PEFC. “Otwiera nam to nowe rynki zbytu surowca drzewnego wśród firm, dla których certyfikat jest kluczem dotarcia do klientów” – podkreśla Mariusz Turczyk, rzecznik RDLP w Radomiu.

PEFC (Programme for Endorsement of Forest Certification) jest unikalnym systemem oznakowania pozyskiwanego drewna. Drewno i produkty drzewne oznaczone logo PEFC pochodzą z lasów zagospodarowanych w sposób trwały i zrównoważony. Systemem kontroli PEFC objęto już ok. 200 mln ha lasów na świecie. RDLP w Radomiu pierwsze starania o przyznanie certyfikatu PEFC rozpoczęła już w grudniu 2009 r. Dwuetapowy audyt w biurze rdLP i pięciu wylosowanych nadleśnictwach został przeprowadzony w październiku 2010 r. przez Urząd Dozoru Technicznego w Warszawie i zakończył się z wynikiem pozytywnym. Dyrekcja radomska LP gospodaruje na obszarze 462 tys. ha w czterech województwach: świętokrzyskim, mazowieckim, małopolskim i łódzkim…

“Trybuna Leśnika” nr 2/2011  Certyfikat PEFC

Olsza – gatunek liściasty z szyszeczkami

Olsza to rodzaj drzew spotykany najczęściej na najbardziej wilgotnych terenach – brzegach rzek, wzdłuż strumieni, jako główny składnik lasów łęgowych i olsowych. W Polsce drzewostany olszowe zajmują ok. 5% powierzchni leśnej.

Najbardziej charakterystyczną cechą olszy są jej owocostany – szyszeczki, które w danym roku mają kolor zielony, a pozostając na drzewie do następnego roku przybierają brązowo-czarną barwę. Nasiona wysypują się z nich zimą. Jednocześnie liście tych drzew nie przebarwiają się jesienią, jedynie ich kolor zielony nieco blednie. Na półkuli północnej występuje ok. 30 gatunków olszy, a w naszym kraju trzy: olsza czarna, szara i zielona.

Gatunkiem o najbardziej powszechnym występowaniu jest olsza czarna. Nazwę swą zawdzięcza barwie kory, która była wykorzystywana do farbowania tkanin na czarno. Występuje ona w całej Europie, na niektórych obszarach Azji i w północno-zachodniej Afryce.  Należy do drzew długo żyjących – zazwyczaj dożywa wieku 120 lat, jednak polska rekordzistka rosnąca w Nekli (w województwie wielkopolskim) osiągnęła wiek 185 lat. Jej obwód na wysokości 1,3 m (pierśnicy) wynosi ok. 4 m.

Olsza czarna dorasta najczęściej do 40 m wysokości. Ma duża zdolność do tworzenia odrostów ze ściętych pni. W leśnictwie zjawisko to jest wykorzystywane w procesie odnawiania drzewostanów olszowych. Jak większość gatunków liściastych należy do gatunków jednopiennych, a wiatropylne kwiatostany rozwijają się jeszcze przed wykształceniem liści, często już w lutym. Dlatego w pszczelarstwie pyłek jej może być wykorzystywany do podkarmiania pszczół wiosną.

Zdecydowanie krócej żyje olsza szara, najczęściej 30-70 lat. Zasięgiem swoim obejmuje Europę, Kaukaz i zachodnią Syberię. Może mieć ona postać wielopniowego krzewu lub drzewa dorastającego do 20 m wysokości. Najczęściej można ją spotkać na południu kraju, na pogórzu do regla dolnego. Występuje ona w dolinach rzek oraz potoków górskich i jednocześnie uważana jest za gatunek pionierski. Regionem, w którym opanowała znaczne tereny (ok. 30 tys. hektarów) były Bieszczady oraz Beskid Niski. Proces ten nastąpił po II wojnie światowej na obszarach wyłączonych z gospodarki rolnej. Leśnicy potraktowali ją tu jako przedplon w przebudowie na cenne i właściwe dla górskich siedlisk drzewostany jodłowo-bukowe.

Trzeci gatunek olszy, który możemy spotkać wyłącznie w górach, to olsza zielona. Zasięg jej występowania to Europa, Azja i Ameryka Północna. Jest to krzew dorastający zazwyczaj do 2 m wysokości, a w korzystnych warunkach 4 m. W Polsce naturalnie występuje wyłącznie w Bieszczadach, a w Tatrach został wprowadzony, aby podobnie jak kosodrzewina ograniczał procesy erozji. Ten wysokogórski gatunek spotkamy na szlakach bieszczadzkich powyżej granicy lasów bukowych. Zauważono jednak w ostatnich latach „schodzenie” olszy zielonej w niższe partie gór, a najniżej odnotowano go ok. 450 m n.p.m. w Orelcu (koło Leska). Olsza zielona zwana jest również kosą dlatego, że jej pędy są wygięte i przypominają kosę.

“Poznajmy Las” nr 6/2010 Olsza